مرجع مقالات مسجد توفیق

آستان امامزادگان صدرالدین و بی بی خاتون (علیهما السلام) در آدرس مسجد توفیق مشهد ضلع شرقی روستای سابق الذکر واقع شد‌ه‌است. مسافت این دو حرم از یکدیگر نزدیک به ۳ متر میباشد و هر دو دارنده بنایی با گنبد رک (مخروطی) میباشند. مصالح بنای آرامگا ه ها از سنگ جنازه و ملات ساروج میباشد. به حیث می‌رسد عمر حرم سابق الذکر با دقت به شواهد معماری، مرتبط با قرن ها ۸ و۹ هجری باشد. در کنار بنای این دو امامزاده درخت چنار کهنسالی قراردارد. وجود این درخت سرسبز و کلفت منجر با صفا شدن محل شد‌ه‌است. این سازه به شماره ۸۵۷۸ در ۱۹ اردیبهشت ماه سال ۱۳۸۲ به تصویب اثر ها ملی رسیده میباشد
امامزاده رزرو مسجد توفیق مشهد صدرالدین دارنده پلان هشت ضلعی بوده و در هر ضلع طاقنماهایی درنظرگرفته شده میباشد . امامزاده بی بی خاتون که به لحاظ می‌رسد در بنای آن بازنویسی گردیده باشد ، دارنده شش ضلع بوده و در هر ضلع طاقنماهایی تاسیس گردیده‌است .
بنای امامزادگان صدرالدین و بی بی خاتون روستای مومج به انگیزه واقع شدن در محدوده گورستان ده دارنده محدودهمعین بوده و وجود یکسری قبر از اهل یک محل روستا عذر و بهانه ای برای کوشش و پیشگیری از ادامه تخریب امامزادگان شد‌ه‌است .
یکی‌از خطاها روستاییان مومج شهرستان دماوند بازسازی و نوسازی این امامزاده میباشد که به انگیزه فرسوده شدن ساختمان آن در هم اکنون ریزش و تخریب میباشد ولی به انگیزه وجود شماره مسجد توفیق مشهد گورستان روستا در محدوده دو امامزاده و دفن یکسری میت در کنار دیواره این دو امامزاده مشکلاتی برای تجدید بنا آن ساخته شده است .
به باور عموم امامزاده صدرالدین و بی بی خاتون خواهر و اخوی می‌باشند . در عصر کهن به مردان و پسران روستا اذن نمی دادند وارد زیارتگاه بی بی خاتون شوند یقین داشتند نامحرم نباید وارد گردد .
در عصر حجر برای جاری ساختن هر فعالیت مهمی به زیارت امامزادگان می رفتند و از آن ها اذن می گرفتند مانند عروسی و رفتن به هجرت زیارتی . به گفته اهل یک محل این امامزادگان شخص نابینایی را شفا داده میباشد .

طهران ـ شهرستان دماوند ـ قسمت مسجد طالقانی مشهد مرکزی ـ شهر دماوند ـ دهستان ابرشیوه ـ دهستان مومج

غربی‌ترین بخش نقش رستم به آرامگاه داریوش آدرس مسجد توفیق مشهد دوم، جانشین اردشیر یکم منسوب شده میباشد.
این آرامگاه در 33 متری سمت جنوب غربی آرامگاه اردشیر یکم، در دل کوه کنده‌کاری گردیده است.
ظواهر صلیبی با طرح سنگ‌تراشی یکسان (تصویر شاهنشاه، آتشدان، فروهر و اورنگ) با سه آرامگاه دیگر، مثلا خصوصیت‌های آرامگاه داریوش دوم به‌شمار می‌رود.
آرامگاه داریوش دوم صحیح روبه‌روی کعبه زرتشت و در مسافت 45 متری آن جای‌دارد که ولی این وضعیت مکانی به طور کامل غیرعمدی میباشد و انگیزه خاصی نداشته میباشد.
باطن آرامگاه داریوش رزرو مسجد توفیق مشهد دوم نیز مانند آرامگاه اردشیر یکم سنگ‌تراشی نامنظمی داراست و دارنده سه اتاقک میباشد.
هر اتاقک دارنده یک قبر میباشد که یکی آنها وابسته به داریوش دوم و احتمالا دیگری وابسته به همسر اون، پروشیاتی میباشد.
در ارتباط به قبر سوم نقش رستم هیچ در نظر گرفتن و گمانی نیست.

تیم نقش رستم، گروه‌ای بی‌نظیر که تاریخ دیرین سه عصر کشور ایران باستان را در خاطر خویش به یادگار دارااست. این محوطه باستانی یادمان‌هایی از ایلامیان، عمر هخامنشیان و ساسانیان را در خویش مکان داده‌ میباشد و از حدود سال 1200 قبل از به دنیا آمدن تا 625 میلادی همواره آیتم اعتنا بوده‌ میباشد. چون آرامگاه چهار بدن از پادشاهان شماره مسجد توفیق مشهد هخامنشی، نقش پر رنگ‌های زیادی از اتفاق ها اساسی زمان ساسانیان، بنای کعبه زرتشت و نقش‌ پررنگ ویران‌گردیده‌ای از روزگار ایلامیان دراین مکان قرار دارا هستند. در زمان ساسانی، محوطه دسته از حیث فقاهتی و ملی نیز عنایت بسیار داشته ‌میباشد. این موسسه گنجینه‌ سراسر ارزشمندی میباشد که برای ساعتها بازدیدکنندگان را به درنگ وا میدارد.

آرامگاه های جان دار در نقش رستم درب هایی مربع صورت داشته اند که در زمان باستان بوسیله سنگ هایی گران قدر که در پشت آن‌ها می گذاشتند قفل می شدند. آرامگاه های کوروش وسیع و خشایار پادشاه از حیث صورت و ظواهر دقیقا به یک صورت هستند با این تفاوت که در بالای آرامگاه کوروش کتیبه ای به خط میخی مشهود است. در درون آرامگاه مسجد طالقانی مشهد داریوش نیز ۹ تابوت سنگی مشاهده میشود که وابسته به او، ملکه و دیگر قوم اوست. از زمان ایلامیان نقش پررنگ محو گردیده ای در نقش رستم (نقش هفتم از سمت راست) وجود دارااست كه در زمان ساسانی روی آن نقش دیگری از بهرام دوم ساسانی حک گردیده‌است.

مقبره روضه خوان صفی از مهـم تـرین اثرها تاریخی شهر آدرس مسجد توفیق مشهد اردبیل و از بناهای آرامگاهی تاریخی جمهوری اسلامی ایران عصر صفویه میباشد که از نظر معماری و کاشی کاری از شاهکارهای سده هشتم هجری و سال های بعداز آن بوده میباشد.

بقاع روحانی صفی الدین اردبیلی (کاخ روحانی صفی) از لحاظ معماری و هنرهای اسلامی حائز اهمیت و بها خاصی میباشد. این بقاع از اثرها قرن هفتم هجری بوده و به ندرت بسط یافته رزرو مسجد توفیق مشهد به اوضاع و احوال فعلی درآمده میباشد. بنای ذکر شده، آغاز خانقاه و محل سکونت روضه خوان و کانون صوفیان و مریدان وی بود البته بعد از وی، روحانی صدرالدین آن را به طور بقعـه در آورد.

تاریخچه بقاع روحانی صفی (کاخ روضه خوان صفی)
تیم بقاع روحانی صفی الدین اردبیلی، توسط صدرالدین موسی ( ۷۰۴-۷۹۳ق ) تأسیس شد. در زمانه صفويه، واحدهایی به طور قسمت های الحاقی به دسته قبل اضافه و به مناسبت ارادت شایان توجهی شماره مسجد توفیق مشهد که حاکمان صفوی به جد خویش داشتند، برای تزیین و تکامل این سازه، اهتمام و اعتنا کافی داشتند.

مقبره روحانی صفی الدین اردبیلی (کاخ روحانی صفی) آغاز منزل مسکونی روحانی بود که بعداز وفات روحانی ( ۷۳۵ ق )، توسط فرزند او اساس گذاری شد و پاد مسجد طالقانی مشهد شاه عباس نیز بناهای مهمی به‌این مجموعـه افـزود و اصلاحاتی در آن اجرا اعطا کرد.

از قبل از ورود اسلام به کشور‌ایران، مردمان این کشور آدرس مسجد توفیق مشهد عبادت گاه های خویش را تزئین می کردند و همت خویش را بر این می گذاشتند که محل خلوت با خدای خود را به زیباترین صورت ممکن بسازند. پس از ورود اسلام به جمهوری اسلامی ایران به کار گیری از تزئینات معماری در مسجدها ارتقاء پیدا کرد. یک کدام از زیباترین این موادتشکیل دهنده هنر به کارگیری از کاشی مسجد بود، که هنوز هم جزء لاینفک زیبائی مسجد اهل ایران میباشد. رنگ سپید خط نوشته مذهبی بر روی رنگ لاجورد مسئله، آرم از برد نوروفروغ بر تیرگی دارااست.

مقایسه فضاها در الگوی مسجد شبستانی و مساجد ایوانی
به طور کلی مدل شبستانی خط سیری معمولی و سرراست را در چنگ استفاده کننده می‌گذارد. تغییر و تحول احساس اطراف در اطراف های گشوده و بسته به یک باره و فارغ از پیشگفتار چینی رزرو مسجد توفیق مشهد حادثه می افتد. طرح معماری آن صرفا به پاسخی معمولی و مصرح به نیازهای کارکردی بسنده می نماید، که به عبارتی اقامه نماز میباشد. در اینگونه الگویی قابلیت تجربه فضایی و سلسله مراتبی برای مخاطب فراهم نمی‌شود و وی شم حضور در جای را به نیکی تجربیات نمی نماید در صورتیکه که الگوی چهار ایوانی دارنده روندی بغرنج خیس و آرایش و پیرایش فضایی توسعه یافته تری میباشد.

با اضافه کردن حیاط، خط سیر کم آب مدل شبستانی به الگویی دیدنی از تجربه متنوع فضایی تبدیل می شود. تغییر تحول جای از فضای گشوده و بسته از روش فیلتری نصفه گشوده به نام حیاط شکل می‌گیرد که به هر دو محیط قرابت داراست. همینطور دسترسی به مقدس ترین فضای مسجد یا این که به عبارتی محراب، با طی کردن سلسله مراتب و حریم بندی واقعه می افتد. وصال به فضای محراب نیاز به مهیا سازی قلبی و خیالی داراست.

عبور از حیاط رفیع مسجد با شکوه لایتناهیش نمازگزار را به خرد بودنش در قبال بزرگی خدا مطلع می سازد. فضای رازآلود تراس که بر تاثیر گستردگی بعدها در طول، بازی های فروغ و روشنایی و سایه طرح های پرپیچ و تاب تزیینی و مقرنس های پرابهام ساخته شده است. شخص را از اذهان معاش روزانه بیرون و متوجه حضور در فضایی شیخ می نماید. معماری حیاط این شایستگی کم عقل را ساخت و ساز می نماید تا نماز سر و نیازی باشد با تک تک وجود. این‌راه حل معمارانه چگونگی حضور در فضای معنوی مسجد را ارتقا می‌دهد، در حالی که دسترسی بدون واسطه به فضای مهم در مساجد شبستانی زمان استعداد خل وچل را از نمازگزار می‌گیرد.
اشکال شبستان مسجد و تراکم و پراکندگی هر مورد شماره مسجد توفیق مشهد از آن ها در معماری جمهوری اسلامی ایران به چشم میخورد. این دور و بر را می قدرت مسطح و مسقف و از هر چهار سو بسته ی تعریف‌و‌تمجید کرد که در آن نماز گزارده می‌گردد و دسترسی نمازگزاران به آن، با به کار گیری از یک یا این که یک سری درب آماده می‌گردد. هرچند کاربست کلمه ی شبستان برای دلالت بر اینگونه فضاهایی در مسجدها، امـری دیرینه وجود ندارد و از حدود سـده ی دوازدهم هجری قمری میباشد که در متن‌ها تاریخی، کلمه ی شبستان را به معنی فضای نمازخانه ای مسجدها به شغل برده اند.

در واقع این کلمه و واژه در گذر فرصت، معانی متفاوتی به خویش گرفته میباشد؛ از جملـه سـرای زنان، حرمسرا ، گرمخانه، مکان دلگیر، خوابگاه، منزل، مکان بدون‌نور، غار ، نمازخانه ی مسجدها ، خلوت منزل. باری مسجد طالقانی مشهد تمرکز این جستار بر معنای نمازخانه مسجد تعریف‌و‌تمجید شده.

زیارت امامزاده داوود، از مجال قاجاریه به یکی‌از عادات آدرس مسجد توفیق مشهد تهرانی‌ها تبدیل شد. طوری که ناصرالدین پاد شاه قاجار، در قریه خوش‌ آب‌ و هوای شهرستانک که بسیار بدین امامزاده مجاورت میباشد، قصری تشکیل داد تا بعداز زیارت، در آنجا استراحت بکنند.

از فرصت قاجاریه که‌این سازه گسترش یافت تاکنون، همواره زیارت امامزاده داوود برای تهرانی‌ها لذت خاصی داشته میباشد و برای بعضی از آنان نیز شاید تبدیل به عادتی گردیده باشد که هر هفته یک توشه یا این که هر ماه یک توشه آن را ایفا میدهند. قابل ذکر میباشد که در کنار این زیارتگاه بازارچه‌ای نیز وجود دارااست که می توانید در آن گشتی زده و خرید فرمایید. شاید جذابیت این شغل خصوصا برای خانم‌ها دست مقداری از زیارت نداشته باشد!

بازارچه امامزاده رزرو مسجد توفیق مشهد داوود
شاید برایتان دیدنی باشد که بدانید ناصرالدین فرمان روا قاجار، در روستای «شهرستانک» که روستایی قشنگ و دارنده آب و هوای مطبوع بود و در اطراف این آرامگاه قرار داشت، قصری سازه کرد تا بعداز هر توشه زیارت، بتواند در آنجا استراحت نماید. شهرستانک امروزه مسیر خیر برای کوهنوردان نیز میباشد.در روستاهای فضا این ناحیه نیز یک‌سری امامزاده دیگر وجود دارااست که به حیث می رسد وابسته به بابا و برادران امامزاده داوود باشند.

طریق دسترسی به امامزاده داوود از طهران
مسیر نخستین
این مسیر احتمالا شایسته ترین مسیر برای دسترسی به امامزاده داوود میباشد. کافی میباشد در اتوبان آبشناسان، با وصال به فلکه اولیه شهران به سمت فلکه دوم شهران بپیچید. از آنجا به بعد از آن مسیر «سولقان» در شمال طهران را در پیش بگیرید. با طی کردن این مسیر حدود چهل دقیقه تا یک ساعت می توانید به امامزاده داوود برسید.

مسیر دوم
از انتهای اتوبان یادگار امام شماره مسجد توفیق مشهد به سمت «فرحزاد» بروید و جاده فرحزاد به امامزاده داوود را در پیش بگیرید. این مسیر بعداز ۱۵ کیلومتر به «تپه درود» می رسد که او‌لین جایی میباشد که می‌قدرت گنبد امامزاده را از به دور مشاهده کرد.

مسیر کوهنوردان
البته خیلی‌ها هم میباشند که با کوهنوردی به امامزاده داوود می‌رسند. برای این فعالیت میتوانید با تله کابین توچال که از جاذبه‌های توریسم اساسی شهر طهران هم میباشد، به سمت پایانه هفت بروید و از آنجا مسیر را به سمت نوک کوه توچال طی نمائید. با یافتن جاده، تا قله «فرمانروا نشین» در پشت روستای «شهرستانک» مسیر را ادامه دهید. با بدور زدن در نزدیکی این قله میتوانید به امامزاده داوود برسید. راستش را بخواهید، این شغل برای خیلی‌ها مشقت بار میباشد، البته مشقت کوهنوردی یک‌سری مسجد طالقانی مشهد ساعته با زیارت حضرت امامزاده داوود به شیرینی تبدیل شود و خستگی را فراموش خواهید کرد.

کاخ مظفری دارآباد یا این که کاخ دارآباد در دو طبقه آدرس مسجد توفیق مشهد تشکیل شده و دارنده مدل معماری فرانسوی میباشد.
این سازه صرفا کاخ قاجاری با سقفی بیضی صورت میباشد، همینطور آینه‌کاری‌ها و گچبری‌های کاخ که مشرف به آبنمای بومی در راس ایوان میباشد از دیدنی‌ترین معماری‌های اهل ایران میباشد.
هنگام ورود به ساختمان کاخ دارآباد آبنمای آبی رنگ رنگی به صورت کلاه‌خویش جنگی لحاظ شمارا به خویش جلب خواهد کرد که به زیبایی گلشن دارآباد افزوده میباشد.
هر طبقه از کاخ دیوارهایی با سرستون‌های پله‌پله و گچبری‌های گلویی دارااست.
تزیینات چوبی رزرو مسجد توفیق مشهد کاخ مظفری دارآباد به طور لمه کوبی در طبقه دوم و پنجره‌های طبقه زیر وجود دارا‌هستند.
در طبقه دوم شومینه‌های از محصول مرمر قرار دارا‌هستند که زیبایی منحصربه‌فرد به‌شخصی بدین سازه بخشیده‌اند.
ردیف‌هایی نیز در نزدیکی پلکان به دیده میخورند که به جذابیت دور و بر می افزایند.
در طبقه دوم سقف چوبی مالامال نقش‌ونگاری وجود داراست که قادر است مثال‌ای از معماری اصیل کشور‌ایران باشد.
عرصۀ بنای کاخ مظفری دارآباد که امروزه محوطۀ درمان‌گاه را نیز دربر میگیرد، زمینی غیرمنظم با مساحتی نزدیک به ۵ هکتار میباشد.
شیب زمین کاخ دارآباد در جهت شمال به جنوب، و حالت قرارگیری عمارت در جبهۀ شمالی عرصه میباشد.
کاخ مظفری دارآباد در دوطبقه از خشت، چوب و در برخی قسمتها از سنگ ایجاد شده است.
نمای داخلی از گچ، چوب، و سنگ مرمر در بخش ازاره‌ها، و نمای فرنگی اینک از فرآورده سیمان میباشد.
تزیینات بنای کاخ دارآباد گچ‌بری، آینه‌کاری شماره مسجد توفیق مشهد و حجاری میباشد که صرفا در نمای داخلی آن مشاهده می شود.
کل بازشوها چوبی میباشد و پوشش ساختمان نیز به طور شیروانی با خرپای چوبی اعمال شد‌ه‌است.
تغییرات ایجادشده در سازه که احتمالاً در دورۀ پهلوی اولیه جاری ساختن گرفته، و بیشتر به نمای بیرونی آن مربوط میباشد، حذف سرستونهای کرنتی ایوانها، گچ‌بریهای بالای درها و پنجره‌ها، تزیینات نصیب رُخ‌بام و سنتوری را مشتمل بر می شود.
همینطور پلکان جبهۀ جنوبی در شرایط اول به طور سه‌وجهی بوده میباشد که هم‌در حال حاضر، فقط در دو طرف حیاط جنوبی چشم می‌گردد.
کاخ مظفری دارآباد روی سکویی به طول تقریبی ۵/ ۱ متر و در راستای شمال‌غربی جنوب‌شرقی جای دارد.
پلان بنای کاخ دارآباد از دو نصیب متمایز ساخته شده میباشد؛ نصیب مهم بنا شده در جبهۀ جنوبی و مرکزی میباشد که با اندکی تسامح و سوای درنظر به چنگ آوردن عقب‌نشینی اضلاع شرقی و غربی در نیمۀ جنوبی ساختمان، می‌اقتدار آن را به طور مسجد طالقانی مشهد یک مربع درنظر آورد

گلدسته های کشور‌ایران در قرن دوازدهم اکثر زمان ها آدرس مسجد توفیق مشهد شاخه های استوانه ای با اساس های مربع یا این که هشت ضلعی داشتند که به سمت پایتخت خویش مخروطی می گردند. این مناره ها به شایع ترین مدل در سراسر دنیا اسلام تبدیل شدند. این هیبت ها نیز بسیار تزئین گردیده بودند. جفت ساختمان بلند های مناره که در ورودی مسجد قرار دارا‌هستند از معماری مساجد کشور ایران سرچشمه میگیرند .

مصالح ساختمانی گلدسته ( مناره)
مصالح ساختمانی مناره های اصفهان رزرو مسجد توفیق مشهد ساختمان مساجد و گلدسته های هر شهر و کشوری چه از دید حرفه معماری و تزیینات و چه از نگاه مواد و مصالح ساختمانی به باعث فرصت و جای فرق می نماید. در سال های نخستین ورود اسلام جهت تشکیل داد منار از آجر به کار گیری می‌شد ، لیکن در عصر های آن گاه خشت یک کدام از موادتشکیل دهنده اصلی معماری ساختمانی را تشکیل می بخشید که خیر فقط در اسکلت کلی ساختمان ، بلکه در تزیینات روبنایی نیز کاربرد شماره مسجد توفیق مشهد داشت . در بنیاد برخی از مناره ها شفته مرکب از شن ، سنگ ، آهک و خاکستر و در کل بدنه خشت با ملات و خاک به عمل رفته میباشد.

عنصرها بنا گلدسته
به صورت کلی مسجد طالقانی مشهد گلدسته از سه بخش شالوده ، ساقه یا این که بدنه و کلاهک یا این که تاج منار درست شده میباشد . ولی گاهی آن را به چهار نصیب تقسیم کرده اند : محور ، ساقه ، سرپوش ، رأس.

لیکن این تقسیم بندی ها به لحاظ نگارندگان مشمول چهار نصیب ، پی ، محور ، ساقه یا این که بدنه و کلاهک یا این که تاج منار است ، به این دلیل که در تقسیم بندی های انجام یافته در قبل به بخش پی و پایه منار که از مهم‌ترین بخش های تشکیل دهنده منار میباشد اشاره ای نشده میباشد.

تزیینات حیاط های مکتب دو در
در کمرگاه این تراس کتیبه ای وجود دارااست که دربرگیرنده آدرس مسجد توفیق مشهد آیاتی ازسوره مبارکه «الفتح» میباشد که به خط ثلث گچبـری شـده ، بـالا و زیر کتیبه خشت کاری و گچبری خوشگل و موزونی کـل ایـوان را پوشانده که قابهای مربع و لوزی شکلی می باشند که در وسط ی آنهـا عبـارات « الله » ، «علی» و «محمد» به طرز معقلی و در قالبی چلیپا صورت مندرج اند.

حیاط جنوب غربی :
تزئینات برنده حیاط جنوب غربی همچون دیگر تراس های مکتب دو در ، گچبری است . بعلاوه این نکته که در نصیب آخر و داخلی حیاط نیم گنبدی خرد با مقرنس های گچی نگارگری گردیده به چشم می خورد . در کمرگاه این حیاط کتیبه ای جای دارد گچبری گردیده و پر رنگ ، دربردارنده آیه‌ها ۲۸ و ۲۹ سوره ی الفتح قرآن و به خط ثلث در رزرو مسجد توفیق مشهد مسئله ای فیروزه ای رنگ و مارپیچی گل کاری گردیده که به تاریخ کتابت آن مربوط میباشد : « تحریر فـي محـرم سـنـه ثـلاث و اربعین و تمانائه ، محرم ۸۴۳ ه . ق ».

بالا و زیر این کتیبه از کف زمین تا نوک طـاق ، آجرکاری قشنگ و ظریفـی کـل ایـوان را پوشانده میباشد که کادر های گران قدر مربع- لوزی میباشند که میانه آنان به خـط معقلـي عبـارات « الله » و « محمـد » در اندازه یبزرگ و به رنگ قهوه ای مشاهده میشود . در کناره ی خـارجی طـاق ، یک نوار کتیبه ای پهن وجود دارااست که به صورت عمودی و به خط کوفی بنایی پر رنگ و زردرنگ در قضیه ای فیروزه ای اعمال شـده و مـتن آن « لا اله الا الله محمـد رسـول الله » میباشد این عبارت در قالبی چهارگوش و در درون یکدیگر شانزده توشه تکرار گردیده اند.

حیاط شمال غربی:
نیز در تک تک بدنه و طاق ، دارنده تزئینات آجرکاری و گچبری میباشد و مشتمل بر لوزی هـای مکرری میباشد که به صورت شطرنجی کنار هم قرار دارا هستند ، در راءس این لوزی ها قابهای چلیپا شکلی وجود دارااست که دربردارنده کلمات « الله ، محمد و علی » به خط کوفی بنایی و به رنگ قهوه ای تیره میباشند .

در کمرگاه حیاط یک کتیبه سرتاسری به خط ثلث زردرنگ در موضوع ای فیروزه ای انجام گردیده و دربردارنده نشانه‌ها ۱۶ تا ۱۹ و آیه ی ۲۶ سوره خوش‌یمن آل عمران میباشد که با عبارت « صحت المعظم » مجموع میگردد.در انتهای حیاط همچون حیاط جنوب غربی نیم گنبدی وجود دارااست که با مقرنس های گچی نقاشـی شـده تـزئین شده که بسیار مشابه به تراس جنوب غربی بوده و در نمای بیرونی تراس نیز لچکی ها با تلفیق خشت و کاشی پرشـده انـد. در میـان ایـن کاشی کاری ها قطعه ای گچبری شماره مسجد توفیق مشهد شـده قـرار داراست که با حفاظی از کالا شیشه پوشیده شـده اسـت ایـن گچبری از تزئینات زمان تیموری و یا این که حتی کهن خیس مانده میباشد.

تراس شمال شرقی :
نمای رو به صحن مکتب دو در به طور کاملً آجری میباشد و با نقوش ریزگچکاری گردیده که صورت هایی خاص و منحصـر بـه فـرد می باشند تزئین گردیده کتیبه ای پر رنگ هم در کمرگاه ایـوان و بـه خـط ثلث دربردارنده آیه‌ها ۲۵۵ و ۲۵۶ سوره مبارکه بقره ( آیه الکرسی ) برزمینه ی مارپیچی گلکاری گردیده ای نقش بسته میباشد.

در کناره ی جلوی طاق مسجد طالقانی مشهد نیز کتیبه ای عمـودی سراسـر ایـوان را فراگرفتـه میباشد که در آن عبارات « علی و محمد » به خط کوفی و در پوسته چهارگوش در آن به صورت نواری بارها تکرار گردیده‌است.

حیاط ورودی اساسی :
به یک هشتی مربع صورت خرد و آن‌گاه به تراس معدود عمق رو به خارج ( بازار ) روش می‌یابد . جستجو ها علامت میدهند که دو ایـوان ورودی کوچکتر در دو طرف نمـای هر بیرونی این حیاط قرار داشته اند. حیطه ی در میان این حیاط ها حالا به منزله ی یک حرفه طاق نما احيا شـده انـد و احتمالاً طرح مهم به نوعی مغازه های بازار بودند که درآمد حاصله از این فروشگاه ها وقف مکتب بوده میباشد.

تراس جنوب شرقی :
در سمت راست درگاه حیاط ( نمای رو به خارج ) کادر حایل تزیینی مستطیل شکلی وجود داراست که در آن ترنج های معرق کاشی با حـروف سپید رنگ به خط ثلث و برزمینه ی سیاه عبـارت « الحـكـم لله » نقـش بسـته میباشد و سایر آن را نقش های اسلیمی و ختایی پوشانده اند در کنـار ایـن قـاب ، فریم محرابی صورت گران قدر دیگری وجود دارااست که در تزیین آن از گره کشی هندسی مستعمل میباشد.

در بالای کتیبه ها، تحت نیم گنبد تراس کاربندی هایی قرار دارا هستند که با رنگ قرمز رنگ تر و تمیز شـده میباشد در اواسط ی نیم گنبد پنجره ای وجود دارااست که‌این پنجره را ترنجی دکوری در برگرفته میباشد، تزیینات هر چهار حیاط مکتب دو در شبیه هم می‌باشند که در هرمورد تزئینات گچبری در حجم زیاد به چشم میخورد ، و در اطـراف هرمورد کتیبه ای به طول سه متر و ده سانتی متر وجود دارااست.

گنبد و تزیینات آن در مکتب دو در
در ضلع جنوب غربی مکتب ، در دو کناره غربی و جنوبی دو گنبد رفیع و بلند قرار دارا‌هستند که تزیینات بیرونی آن‌ها بسیار مشابه به هم می باشند اطاق های مربع شکلی با طاق نماهای نادر عمق که برفراز آنها یک فضای انتقالی قرار گرفته میباشد برروی آن از طرف خارج یک گریو استوانه ای و گنبد بلند فرنگی واقع شد‌ه‌است این طول گنبد از خصوصیت های بارز معماری تیموری میباشد.

بدنه ی گنبدها لاجوردی بوده و در شالوده ی گنبد در چهار ستون تزیینات اسلیمی گیاهی به رنگ آبی رنگ سیر و رنگ زرد کمرنگ به عمل رفته میباشد و در ستون دوم کتیبه ای قرآنی آمده میباشد که از طریق معماری اسلامی بناهای چهار ایوانی زمان تیموری تاسی می نماید. گنبد بیرونی قوس دار میباشد و نیمـرخ تیزی دارااست که بخش بالایی آن صرفا اندکی به طرف رأس انحنـا دارااست . گنبدخانه ها دارنده نمای همسانی میباشند.

امامزاده حسن الافطس از سایر جاذبه های تاریخی آدرس مسجد توفیق مشهد و توریسم شهرستان فراهان که عمر آن به قرن ۹ و ۱۰ و زمان اسلامی برمی شود و در حریم روستای اسفین این شهرستان قرار گرفته میباشد. حرم امامزاده حسن الافطس در هفت کیلومتری شمال غرب فرمهین میباشد و به شاهزاده حسن افطس آوازه داراست و در طی صفویه سازه گردیده‌است. بنای امامزاده حسن الافطس مشمول حیاط ورودی، کف شکن، بقاع و نمازخانه و گنبد میباشد که در محوطه وسیعی واقع گردیده است. امامزاده حسن الافطس؛ فرزند امام سجاد (ع) میباشد و تاریخ شهیدشدن او به سال ۱۴۶ هجری قمری می‌رسد.
بقاع امامزاده حسن رزرو مسجد توفیق مشهد الافطس دارنده گنبدی دوپوش بوده که نمای قالب بیرونی از کاشیهای نره رنگی و خطوط نوشته ای تشکیل یافته و پایین سقف گنبدخانه دارنده مقرنس کاری و تزئینات نگارگری میباشد سقف حیاط ورودی به تحت گنبدخانه نیز دارنده مقرنس کاری بوده که تزئینات کاشی با رنگهای متفاوت آنرا تزئین داده میباشد .

اصل اتاق مرقد یک فضای هشت ضلعی میباشد که بر فراز آن، گنبد شلجمی بزرگی جای‌دارد که قطر آن حدود ۱۰ و طول آن بیشتراز ۱۰ متر میباشد. در قبلی بارگاه مقبره چوبی شماره مسجد توفیق مشهد و بر روی سکویی چهار گوش قرار داشته و امروزه بارگاه نو بر این مقبره نصب گردیده‌است. بنای این مقبره دارنده سه فضای به هم مرتبط میباشد که آغاز بایستی از فضای ورودی که مشتمل بر حیاط و شبستان مستطیل صورت با سقف مسطح و بعداز آن به در ورودی بنای دیرین می‌رسد. بنای دیرین این سازه، از سطح شبستان ورودی تحت‏خیس میباشد و حدود پنج پله منش داراست و در همسایه شبستان ورودی یک فضای مستطیل صورت دیگر نیز قراردارد که تحت عنوان نمازخانه از آن به کار گیری می‏ گردد. اساس بنای کهن، از سنگ ،گل و آجر و خشت درست شده و معماری آن مرتبط با زمان مسجد طالقانی مشهد ایلخانی و صفویه میباشد.

الگوی تشکیل داد مساجد اهل ایران
در واقع به لحاظ میرسد که آتشکده های آدرس مسجد توفیق مشهد زرتشتیان کشور ایران و چهارطاقی آن‌ها تحت عنوان الگویی برای ایجاد کرد مسجد اهل ایران بود و از طرفی خیلی از مساجد بر روی همین آتشکده ها و کلیساهای مسیحیان سازه شدند و از همین نحوه بود که معماری اسلامی در رویه تکامل قدم برداشت و طولی نکشید که آنچه از سایر افراد تبعیت کرده بود تجدید لحاظ کرد و آنهایی را که با طبیعت و مقتضیاتش هماهنگی نداشت و بیگانه می نمود و یا این که با ذوق اش سازگاری نداشت، راحذف کرد و خویش تحت عنوان یک معماری با هویتی غیروابسته در معاش عموم مطرح شد.

مسجد در جمهوری اسلامی ایران درصدر اسلام برنامه ای عربی داشتند؛ البته کم کم مسجد اهل ایران خصوصیت خویش را با دو جزء بسیار قدیمی در معماری قبل از اسلام (اتاق گنبددار و تراس) بسیار بی نیاز کرد.
اتاق رزرو مسجد توفیق مشهد گنبددار یا این که از معماری کاخ زمان ساسانیان سرچشمه گرفته بود و یا این که از آتشکده های ساسانی که بسیار رایجتر و خرد خیس بودند و چهار مبنا با ورودیهای قوسی صورت داشتند که به آن‌ها چهارتاقی گفتند. این دو خصوصیت آورده شده خاص مسجد اهل ایران میباشد.
مساجد چهارایوانی، با تولید فضای گنبدخانه ای در کنار محراب، تأکید بر پایه قبله و جهت گیری شمالی، جنوبی خصوصیت های مهم مسجد اهل ایران را به خصوص در زمان قرن ها پنجم و ششم هجری به خویش تخصیص داده میباشد.
مسجد در کشور‌ایران در مدت قرن ها پنجم و ششم هجری در وجود الگوی چلیپا معرفی شد‌ه‌است و انگیزه این تفاوت را در معانی مشترک فرهنگ اهل ایران و اسلامی شماره مسجد توفیق مشهد کاوش می نماییم، که در بقیه تمدنها اینگونه اشتراکی وجود نداشته میباشد.
الگوی چلیپا که در وحدت بخشیدن به ساختارهای فضایی یک سازه نقش مهمی داراست؛ ریشه در معماری پیش از اسلام دارااست و برای نخستین دفعه در معماری پس از اسلام در قرن ششم هجری در مسجد اهل ایران ظواهر گشته و انگیزه این تغییر تحول درین بازه در پندار های حاکمان و فیلسوفان و هنرمندان عصر آل بویه به آن گاه بوده میباشد که همواره خواستار لینک درنگ اهل مسجد طالقانی مشهد ایران با تفکر اسلامی بوده اند.